TỔNG HỢP TIN TỨC

ZK Rollup đang nổi lên như một trong những công nghệ hứa hẹn nhất để giải quyết “nút thắt cổ chai” của Ethereum. Trong khi blockchain này chỉ xử lý được khoảng 15–30 giao dịch/giây, con số quá nhỏ bé so với nhu cầu của DeFi, NFT và Web3, thì ZK Rollup mang đến khả năng mở rộng vượt trội mà vẫn đảm bảo tính bảo mật và phi tập trung.

Nếu bạn từng phải trả phí gas hàng trăm đô chỉ cho một giao dịch đơn giản, hoặc chờ hàng giờ để lệnh được xác nhận, thì đó chính là mặt trái của “blockchain trilemma”: sự đánh đổi giữa bảo mật, phân quyền và khả năng mở rộng. ZK Rollup xuất hiện như “vị cứu tinh”, giúp giảm đáng kể chi phí, tăng tốc độ xử lý và mở ra tương lai mới cho toàn hệ sinh thái Ethereum.

Zk Rollup là gì?

Nếu bạn từng phải trả phí gas hàng trăm đô chỉ cho một giao dịch đơn giản, hoặc chờ hàng giờ để lệnh được xác nhận, thì đó chính là mặt trái của “blockchain trilemma”: sự đánh đổi giữa bảo mật, phân quyền và khả năng mở rộng. ZK Rollup xuất hiện như “vị cứu tinh”, giúp giảm đáng kể chi phí, tăng tốc độ xử lý và mở ra tương lai mới cho toàn hệ sinh thái Ethereum.

Zk Rollup ( Zero-Knowledge Rollup) là một giải pháp mở rộng Layer 2 cho blockchain Ethereum, được thiết kế để tăng khả năng xử lý giao dịch và giảm chi phí mà không ảnh hưởng đến tính bảo mật. Về bản chất, Zk Rollup hoạt động bằng cách chuyển phần lớn việc tính toán và lưu trữ dữ liệu ra khỏi chuỗi chính (off-chain), trong khi vẫn duy trì tính bảo mật và tính không thể thay đổi của Ethereum.

Thuật ngữ “Rollup” (cuộn lại) xuất phát từ việc công nghệ này “cuộn” hoặc gom nhiều giao dịch thành một gói duy nhất. Phần “Zero-Knowledge” đề cập đến loại bằng chứng mật mã học được sử dụng – Zero-Knowledge Proof (ZKP) – cho phép một bên chứng minh với bên khác rằng một tuyên bố là đúng mà không cần tiết lộ bất kỳ thông tin nào ngoài tính đúng đắn của tuyên bố đó. Zk Rollup đạt được điều này bằng cách:

• Xử lý hàng trăm hoặc hàng nghìn giao dịch bên ngoài chuỗi chính
• Tạo ra một bằng chứng mật mã học nhỏ gọn ( ZK-proof) xác minh tính hợp lệ của tất cả các giao dịch
• Gửi chỉ bằng chứng này cùng với dữ liệu giao dịch được nén lên Ethereum L1

Điều này giúp giảm đáng kể chi phí gas và tăng thông lượng giao dịch, đồng thời vẫn duy trì mức độ bảo mật cao nhất có thể. Hình dung Zk Rollup như một chuyên viên tổng hợp tài năng: Thay vì Ethereum phải xử lý từng giao dịch riêng lẻ (tốn kém và chậm chạp), Zk Rollup gom nhóm chúng lại, xác minh tính đúng đắn, rồi chỉ gửi một “bản tóm tắt” lên blockchain chính. Điều đặc biệt là bản tóm tắt này đi kèm với một bằng chứng toán học không thể bác bỏ, đảm bảo rằng tất cả các giao dịch đều hợp lệ.

Zk Rollup quan trọng trong hệ sinh thái blockchain

Trong cuộc đua tìm kiếm giải pháp mở rộng cho blockchain, Zk Rollup nổi bật như một ứng cử viên hàng đầu vì những lý do sau:

1. Bảo mật không thỏa hiệp: Khác với nhiều giải pháp Layer 2 khác, Zk Rollup thừa hưởng toàn bộ tính bảo mật của Ethereum. Mỗi giao dịch đều được chứng minh là hợp lệ thông qua bằng chứng mật mã học.
2. Tốc độ xác nhận giao dịch vượt trội: Người dùng không cần chờ đợi thời gian “challenge period” kéo dài 7 ngày như với Optimistic Rollups. Giao dịch được xác nhận ngay khi bằng chứng được xác minh trên Ethereum.
3. Khả năng mở rộng đáng kinh ngạc: Zk Rollup có thể xử lý hàng nghìn giao dịch mỗi giây, mở ra khả năng ứng dụng blockchain vào các lĩnh vực đòi hỏi thông lượng cao như thanh toán, game, và thương mại điện tử.
4. Tiết kiệm chi phí đáng kể: Phí giao dịch trên Zk Rollup có thể thấp hơn đến 100 lần so với Ethereum L1, mở ra cánh cửa cho những ứng dụng mà trước đây không khả thi về mặt kinh tế.
5. Được ủng hộ bởi những người có tầm ảnh hưởng: Vitalik Buterin, đồng sáng lập Ethereum, đã nhiều lần khẳng định rằng Zk Rollup là giải pháp mở rộng dài hạn cho Ethereum.

Không quá khi nói rằng Zk Rollup đang định hình lại tương lai của Ethereum và toàn bộ không gian blockchain. Đây không chỉ là một giải pháp kỹ thuật, mà còn là chìa khóa để blockchain thực sự đạt được ứng dụng đại chúng.

Cơ chế hoạt động của Zk Rollup

Zk Rollup hoạt động thông qua một hệ thống phức tạp nhưng có thể được chia thành các thành phần chính sau:

1. Smart Contract trên Ethereum L1: Tại trung tâm của mọi giải pháp Zk Rollup là một bộ hợp đồng thông minh được triển khai trên Ethereum. Các hợp đồng này có nhiều chức năng quan trọng:

• Quản lý trạng thái: Lưu trữ “root” của cây Merkle đại diện cho trạng thái hiện tại của Rollup (số dư tài khoản, dữ liệu hợp đồng, v.v.)
• Xác minh bằng chứng: Kiểm tra tính hợp lệ của các bằng chứng ZK được gửi lên
• Xử lý tiền gửi và rút tiền: Cho phép người dùng di chuyển tài sản giữa L1 và L2
• Lưu trữ dữ liệu: Lưu trữ dữ liệu giao dịch nén để đảm bảo tính khả dụng

2. Operators ( Nhà điều hành) là các thực thể chịu trách nhiệm:

• Thu thập các giao dịch từ người dùng
• Thực hiện các giao dịch này để cập nhật trạng thái off-chain
• Tạo ra các ZK-proof chứng minh tính hợp lệ của các bản cập nhật trạng thái
• Gửi các bằng chứng và dữ liệu giao dịch nén lên Ethereum L1

Operators có thể là các thực thể tập trung hoặc phi tập trung tùy thuộc vào thiết kế cụ thể của Zk Rollup.

Dữ liệu và tính khả dụng

Một khía cạnh quan trọng của Zk Rollup là tất cả dữ liệu cần thiết để xây dựng lại trạng thái L2 đều được đăng lên Ethereum dưới dạng calldata. Điều này đảm bảo rằng:

• Bất kỳ ai cũng có thể xác minh trạng thái hiện tại của Rollup
• Người dùng có thể rút tiền ngay cả khi operators không hợp tác
• Không có rủi ro mất dữ liệu hoặc kiểm duyệt

Quy trình hoạt động tổng thể

1. Người dùng gửi giao dịch đến mạng Zk Rollup
2. Operators thu thập nhiều giao dịch thành một batch
3. Operators thực hiện các giao dịch và cập nhật trạng thái off-chain
4. Một ZK-proof được tạo ra, chứng minh tính hợp lệ của việc chuyển từ trạng thái cũ sang trạng thái mới
5. Operators gửi ZK-proof và dữ liệu giao dịch nén lên hợp đồng Rollup trên Ethereum
6. Hợp đồng Rollup xác minh bằng chứng và cập nhật root trạng thái nếu bằng chứng hợp lệ
7. Giao dịch được coi là hoàn tất và không thể đảo ngược khi bước 6 hoàn thành

Xem bài viết gần đây: Rollup là gì? Tìm hiểu giải pháp mở rộng Layer 1 “hot hit” trong blockchain

Các Zero-Knowledge Proof trong Zk Rollup

ZK-SNARKs (Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Arguments of Knowledge)

• Ưu điểm: Kích thước bằng chứng nhỏ, xác minh nhanh
• Nhược điểm: Yêu cầu “trusted setup” ban đầu
• Ví dụ: Được sử dụng bởi Loopring, zkSync 1.0

ZK-STARKs (Zero-Knowledge Scalable Transparent Arguments of Knowledge)

• Ưu điểm: Không cần trusted setup, an toàn hậu lượng tử
• Nhược điểm: Kích thước bằng chứng lớn hơn SNARKs
• Ví dụ: Được sử dụng bởi StarkWare (StarkEx, StarkNet)

PLONK (Permutations over Lagrange-bases for Oecumenical Noninteractive arguments of Knowledge)

• Ưu điểm: Trusted setup chỉ cần thực hiện một lần, hiệu quả hơn
• Nhược điểm: Phức tạp về mặt kỹ thuật
• Ví dụ: Được sử dụng bởi zkSync 2.0

Các hệ thống bằng chứng này cho phép Zk Rollup đạt được khả năng mở rộng đáng kể trong khi vẫn duy trì tính bảo mật cao. Thay vì Ethereum phải xác minh từng giao dịch, nó chỉ cần xác minh một bằng chứng duy nhất để đảm bảo tính hợp lệ của hàng trăm hoặc hàng nghìn giao dịch.

Quy trình xử lý giao dịch từ người dùng đến Ethereum L1

Khi một người dùng muốn thực hiện giao dịch trên Zk Rollup, quy trình diễn ra như sau:

Khởi tạo giao dịch

Người dùng tạo giao dịch (ví dụ: chuyển token, swap, hoặc tương tác với smart contract)

Giao dịch được ký bằng khóa riêng của người dùng

Giao dịch được gửi đến mạng Zk Rollup thông qua API hoặc interface người dùng

Thu thập giao dịch

Operators (sequencers) thu thập nhiều giao dịch từ người dùng khác nhau

Các giao dịch được sắp xếp và đưa vào hàng đợi để xử lý

Operators có thể ưu tiên các giao dịch dựa trên phí giao dịch hoặc các tiêu chí khác

Xử lý off-chain

Operators thực hiện các giao dịch theo thứ tự đã định

Trạng thái off-chain được cập nhật (số dư tài khoản, trạng thái hợp đồng, v.v.)

Các giao dịch không hợp lệ bị loại bỏ

Tạo ZK-proof

Một mạch tính toán được xây dựng để đại diện cho việc thực hiện tất cả các giao dịch

ZK-proof được tạo ra, chứng minh rằng mạch tính toán đã được thực hiện đúng

Quá trình này đòi hỏi sức mạnh tính toán đáng kể và là phần tốn kém nhất của quy trình

Nén dữ liệu giao dịch

Dữ liệu giao dịch được nén để giảm chi phí khi đăng lên Ethereum

Thông tin cần thiết để xây dựng lại trạng thái được giữ lại

Gửi lên Ethereum L1

Operators gửi một giao dịch đến hợp đồng Rollup trên Ethereum, bao gồm:

• ZK-proof
• Dữ liệu giao dịch nén
• Trạng thái root mới

Giao dịch này trả phí gas của Ethereum

Xác minh và cập nhật trạng thái

Hợp đồng Rollup xác minh ZK-proof

Nếu hợp lệ, trạng thái root mới được chấp nhận và cập nhật

Dữ liệu giao dịch được lưu trữ dưới dạng calldata trên Ethereum

Hoàn thành

Người dùng nhận được xác nhận rằng giao dịch của họ đã được đưa vào batch và xác nhận trên L1

Giao dịch bây giờ có cùng mức độ bảo mật như Ethereum L1

Quy trình hoạt động của Zk Rollup

Với cơ chế hoạt động này, Zk Rollup đạt được sự cân bằng tối ưu giữa khả năng mở rộng, chi phí và bảo mật. Người dùng được hưởng lợi từ phí giao dịch thấp và tốc độ xác nhận nhanh, trong khi vẫn duy trì mức độ bảo mật tương đương với Ethereum L1. Đây là lý do tại sao Zk Rollup được coi là một trong những giải pháp mở rộng hứa hẹn nhất cho Ethereum trong tương lai.

Xem bài viết gần đây: Smart contract là gì? ứng dụng thực tế trong Blockchain

So sánh Zk Rollup với các giải pháp mở rộng khác

Các chiến lược mở rộng cho Ethereum, Vitalik Buterin, đồng sáng lập Ethereumđã phân loại các giải pháp mở rộng cho Ethereum thành nhiều nhóm khác nhau. Theo cách phân loại của ông, các giải pháp mở rộng có thể được chia thành:

Mở rộng Layer 1 (On-chain Scaling)

Đây là những cải tiến được thực hiện trực tiếp trên chuỗi chính của Ethereum:

• Sharding: Chia blockchain thành nhiều phần nhỏ (shards) hoạt động song song, tăng thông lượng giao dịch tổng thể. Đây là một phần của lộ trình Ethereum 2.0.
• Cải tiến giao thức: Các nâng cấp như EIP-1559 (cơ chế phí cơ sở) và các cải tiến về hiệu quả của EVM.
• Danksharding: Một phiên bản nâng cao của sharding tập trung vào việc phân phối lưu trữ dữ liệu blob.

Mở rộng Layer 2 (Off-chain Scaling)

Các giải pháp xử lý giao dịch bên ngoài chuỗi chính nhưng vẫn kế thừa bảo mật từ Ethereum:

Rollups: Thực hiện tính toán off-chain nhưng đăng dữ liệu lên Ethereum

• Zk Rollups (sử dụng bằng chứng mật mã học)
• Optimistic Rollups (sử dụng hệ thống gian lận-chứng minh)

State Channels: Các kênh thanh toán trực tiếp giữa các bên tham gia

Plasma: Chuỗi con với mô hình bảo mật dựa trên cam kết gốc (root commitments)

Validium: Giống Zk Rollup nhưng dữ liệu được lưu trữ off-chain

Mở rộng Layer 3 và hơn thế nữa

Các lớp bổ sung được xây dựng trên Layer 2:

• Rollups trên Rollups: Xây dựng Rollup trên một Rollup khác

• Application-specific chains: Chuỗi chuyên biệt cho ứng dụng cụ thể

Roadmap mở rộng của Ethereum

Vitalik đã nhấn mạnh rằng tương lai của Ethereum là “centric rollup”, với Ethereum L1 đóng vai trò là lớp định cư (settlement layer) và lớp khả dụng dữ liệu (data availability layer), trong khi hầu hết hoạt động sẽ diễn ra trên các Rollup.

Theo quan điểm của Vitalik, Zk Rollup được coi là giải pháp mở rộng tối ưu trong dài hạn nhờ mô hình bảo mật mạnh mẽ và thời gian hoàn thiện giao dịch nhanh, mặc dù công nghệ này phức tạp hơn so với Optimistic Rollup.

Zk Rollup vs Optimistic Rollup

Zk Rollup và Optimistic Rollup là hai giải pháp Rollup chính cho Ethereum, mỗi loại đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng.

Cơ chế bảo mật

Zk Rollup cung cấp bảo mật mạnh mẽ hơn vì tính hợp lệ được đảm bảo bằng toán học, không phụ thuộc vào giả định về sự tồn tại của các verifier trung thực.

Thời gian hoàn thiện giao dịch

Zk Rollup có lợi thế rõ ràng về thời gian hoàn thiện giao dịch, đặc biệt là đối với việc rút tiền về L1, không yêu cầu thời gian tranh chấp dài.

Chi phí giao dịch

Trong ngắn hạn, Optimistic Rollup có thể có chi phí thấp hơn do chi phí tính toán thấp hơn. Tuy nhiên, trong dài hạn, Zk Rollup có tiềm năng đạt được chi phí thấp hơn nhờ khả năng nén dữ liệu tốt hơn và các cải tiến trong công nghệ tạo proof.

Tính phức tạp kỹ thuật

Optimistic Rollup có lợi thế về độ phức tạp thấp hơn và tương thích EVM tốt hơn, khiến nó dễ triển khai hơn trong ngắn hạn. Zk Rollup đòi hỏi đầu tư kỹ thuật lớn hơn nhưng có tiềm năng vượt trội trong dài hạn.

Zk Rollup vs Sidechains

Mô hình bảo mật

Tính linh hoạt và hiệu suất

Khả năng tương tác

Kết luận: Zk Rollup cung cấp bảo mật cao hơn đáng kể so với sidechains nhưng kém linh hoạt hơn và có chi phí cao hơn. Sidechains có thể đạt được thông lượng và chi phí tốt hơn nhưng đánh đổi bằng mô hình bảo mật yếu hơn.

Hạn chế hiện tại của Zk Rollup

Mặc dù Zk Rollup được đánh giá là giải pháp mở rộng đầy hứa hẹn cho Ethereum, công nghệ này vẫn đối mặt với một số thách thức đáng kể:

Chi phí tính toán ZKP

Zero-Knowledge Proof đòi hỏi tài nguyên tính toán lớn, khiến việc tạo bằng chứng trở nên tốn kém:

• Yêu cầu phần cứng chuyên dụng với hiệu năng cao
• Tiêu thụ điện năng đáng kể
• Chi phí vận hành validator cao hơn so với các giải pháp khác
• Thời gian tạo bằng chứng có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút

Độ phức tạp kỹ thuật

Zk Rollup đòi hỏi kiến thức chuyên sâu về mật mã học và toán học:

• Rào cản đối với nhà phát triển mới
• Cần các chuyên gia mật mã học hiếm có
• Công cụ phát triển còn hạn chế và đang trong giai đoạn đầu
• Quá trình audit và đảm bảo an toàn phức tạp

Thách thức tương thích EVM

Việc tạo bằng chứng cho mã Ethereum Virtual Machine gặp nhiều khó khăn:

• EVM không được thiết kế để tương thích với ZKP
• Một số hoạt động trong EVM rất khó để chứng minh hiệu quả
• Các zkEVM đang phát triển nhưng chưa đạt được tương thích 100%
• Trade-off giữa tương thích đầy đủ và hiệu suất

Trải nghiệm người dùng

Người dùng phải vượt qua nhiều rào cản để sử dụng Zk Rollup:

• Giao diện phức tạp và không thân thiện
• Thời gian chờ khi tạo bằng chứng
• Thiếu tích hợp với các ví và dịch vụ phổ biến
• Quá trình rút tiền về L1 đôi khi còn phức tạp

Lộ trình khắc phục

Các dự án đang tích cực giải quyết những hạn chế trên:

• Cải tiến thuật toán ZKP để giảm chi phí tính toán
• Phát triển zkEVM với tương thích cao hơn
• Xây dựng công cụ phát triển thân thiện hơn
• Đơn giản hóa trải nghiệm người dùng

Phân loại dự án Zk Rollup

Các dự án Zk Rollup có thể được phân loại theo hai tiêu chí chính: phương pháp lưu trữ dữ liệu và loại công nghệ ZKP được sử dụng.

Theo lưu trữ dữ liệu

Theo công nghệ ZKP

Dự án hàng đầu trong hệ sinh thái Zk Rollup

StarkWare (StarkEx & StarkNet)

Tổng quan

Thành lập: 2018 bởi Eli Ben-Sasson, Alessandro Chiesa và các chuyên gia mật mã học

Công nghệ cốt lõi: ZK-STARKs, không yêu cầu thiết lập tin cậy

Sản phẩm chính:

• StarkEx: Giải pháp Validium/Rollup cho các ứng dụng cụ thể
• StarkNet: Mạng L2 đa năng với ngôn ngữ Cairo

Đặc điểm nổi bật

• Hiệu suất cao nhất trong các giải pháp ZK (lên đến 10,000+ TPS)
• Bảo mật mạnh mẽ với ZK-STARKs kháng lượng tử
• Cairo – ngôn ngữ lập trình Turing-complete cho ZK-STARKs
• Volition cho phép lựa chọn giữa lưu trữ on-chain và off-chain

Ứng dụng

• dYdX: Sàn giao dịch phái sinh phi tập trung
• Immutable X: Nền tảng NFT và gaming
• DeversiFi: Sàn giao dịch phi tập trung
• Sorare: Nền tảng fantasy football NFT

Lộ trình

• Mở rộng StarkNet với nhiều tính năng mới
• Cải thiện hiệu suất và khả năng mở rộng
• Phát triển hệ sinh thái ứng dụng trên StarkNet
• Phát triển Cairo 2.0 với tính năng nâng cao

Tokenomics

• STRK token: Quản trị và phí giao dịch
• Phân phối: Đội ngũ, nhà đầu tư, cộng đồng, kho bạc

Matter Labs (zkSync)

Tổng quan

Thành lập: 2019 bởi Alex Gluchowski và Alex Vlasov

Công nghệ cốt lõi: PLONK và hệ thống bằng chứng tùy chỉnh

Sản phẩm chính:

• zkSync 1.0: Zk Rollup cho thanh toán
• zkSync Era: zkEVM đầy đủ
• zkPorter: Giải pháp hybrid với dữ liệu off-chain

Đặc điểm nổi bật

• Tương thích EVM cao nhất trong các giải pháp ZK
• Hỗ trợ Account Abstraction bản địa
• Hệ thống phí thông minh (hyperchains)
• Mô hình bảo mật mở với nhiều prover

Ứng dụng

• Nhiều DEX: Mute, Syncswap, Velocore
• Lending: Nexus, ZeroLend
• Bridges: LayerZero, Stargate
• Infrastructure: Chainlink, The Graph

Lộ trình

• Mở rộng zkSync Era với nhiều tính năng mới
• Phát triển zkPorter cho khả năng mở rộng cao hơn
• Cải thiện tương thích EVM đến 100%
• Xây dựng hệ sinh thái hyperchains

Tokenomics

• Chưa công bố token chính thức
• Dự kiến: Quản trị, phí giao dịch, staking

Polygon zkEVM

Tổng quan

Thành lập: Phát triển từ 2021 bởi đội ngũ Polygon

Công nghệ cốt lõi: ZK-SNARKs với tương thích EVM

Sản phẩm chính: Polygon zkEVM Mainnet

Đặc điểm nổi bật

• Tương thích EVM đầy đủ (Type 2 zkEVM)
• Phần của chiến lược Polygon 2.0
• Hỗ trợ từ hệ sinh thái Polygon rộng lớn
• Tích hợp với nhiều công cụ phát triển hiện có

Ứng dụng

• DeFi: Aave, Uniswap, QuickSwap
• Gaming: Aavegotchi, Decentral Games
• NFT: OpenSea, Rarible
• Infrastructure: Chainlink, The Graph

Lộ trình

• Cải thiện hiệu suất và giảm chi phí
• Mở rộng hệ sinh thái ứng dụng
• Tích hợp với Polygon CDK và Avail
• Phát triển công cụ phát triển

Tokenomics

• MATIC token: Phí giao dịch, staking, quản trị
• Tích hợp với hệ sinh thái Polygon rộng lớn

DeFi

DEX (Decentralized Exchanges)

Ưu điểm: Phí giao dịch thấp, xác nhận nhanh, khối lượng cao

Ví dụ:

• dYdX trên StarkEx: Giao dịch phái sinh với đòn bẩy, khối lượng >$1 tỷ/ngày
• SyncSwap trên zkSync Era: AMM với phí giao dịch thấp
• Loopring Exchange: DEX đầu tiên trên Zk Rollup

Lending/Borrowing

Ưu điểm: Thanh khoản cao, chi phí thấp, bảo mật

Ví dụ:

• ZeroLend trên zkSync Era: Nền tảng cho vay với nhiều tài sản
• Nexus trên StarkNet: Giao thức cho vay phi tập trung
• Aave trên Polygon zkEVM: Nền tảng cho vay hàng đầu

NFT & Gaming

NFT Marketplaces

Ưu điểm: Phí mint thấp, giao dịch nhanh

Ví dụ:

• Immutable X: Nền tảng NFT gaming với phí gần như bằng 0
• Loopring NFT: Tích hợp với GameStop NFT Marketplace
• Quix trên StarkNet: Marketplace NFT với phí thấp

Kết luận

Zk Rollup là một bước tiến đột phá trong việc mở rộng Ethereum, giải quyết hiệu quả bài toán “blockchain trilemma” bằng cách mang lại tốc độ xử lý nhanh, chi phí thấp mà vẫn đảm bảo bảo mật tối ưu. Với lợi thế vượt trội về bảo mật toán học và thời gian hoàn thiện giao dịch nhanh, Zk Rollup vượt xa các giải pháp khác, dù vẫn đối mặt với thách thức về độ phức tạp kỹ thuật và chi phí tính toán ZKP. Tuy nhiên những cải tiến công nghệ đang nhanh chóng khắc phục các rào cản này. Trong tương lai Zk Rollup hứa hẹn trở thành giải pháp mở rộng chủ đạo cho Ethereum, phù hợp với tầm nhìn “centric rollup” của Vitalik Buterin. Hệ sinh thái sôi động với sự cạnh tranh từ StarkWare, zkSync và Polygon zkEVM đang thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới và ứng dụng thực tiễn trong các lĩnh vực như DeFi, NFT và gaming.

Cảm ơn bạn đọc!

LEARNINGCHAIN.VN