TỔNG HỢP NEWS

Trong hơn một thập kỷ, blockchain đã trở thành nền tảng của DeFi và nhiều ứng dụng Web3. Tuy nhiên, các blockchain nguyên khối như Bitcoin hay Ethereum sớm bộc lộ hạn chế: tắc nghẽn, phí cao, khó mở rộng. Để giải quyết Blockchain Trilemma – bài toán cân bằng giữa mở rộng, bảo mật và phi tập trung, kiến trúc Modular Blockchain ra đời, mở đường cho thế hệ blockchain linh hoạt và hiệu quả hơn.

Modular Blockchain là gì?

Modular blockchain là một cách tiếp cận kiến trúc mới trong việc xây dựng blockchain. Thay vì tích hợp tất cả chức năng vào một khối duy nhất, nó phân tách các nhiệm vụ cốt lõi của một mạng lưới thành các lớp (layers) hoặc mô-đun chuyên biệt và riêng biệt

Mỗi mô-đun có thể được phát triển, bảo trì và nâng cấp một cách độc lập, mang lại sự linh hoạt và khả năng thích ứng cao hơn cho toàn bộ hệ thống. Để dễ hình dung về khái niệm này, hãy so sánh một chiếc điện thoại “cục gạch” với một chiếc điện thoại thông minh (smartphone) hiện đại.

• Một chiếc điện thoại “cục gạch” (tượng trưng cho blockchain nguyên khối) được thiết kế như một khối duy nhất, thực hiện tất cả các chức năng từ gọi điện, nhắn tin đến chụp ảnh, nhưng không thể tuỳ chỉnh hay nâng cấp độc lập.
• Một chiếc smartphone hiện đại (tượng trưng cho blockchain mô-đun) thì hoàn toàn khác. Nó không làm mọi thứ một mình. Thay vào đó, nó có một hệ điều hành cốt lõi, một cửa hàng ứng dụng và các dịch vụ đám mây. Mỗi ứng dụng (dApp) có thể chuyên biệt hoá để làm một việc tốt nhất mà không cần phải xây dựng lại toàn bộ hệ thống từ đầu. Các thành phần này hoạt động độc lập nhưng phối hợp với nhau một cách nhịp nhàng, cho phép hệ thống có khả năng mở rộng và linh hoạt vô hạn.

Xem bài viết gần đây: Nguyên tắc số 1: Đừng bao giờ để mất tiền

Phân biệt Modular Blockchain và Monolithic Blockchain

Cuộc tranh luận giữa hai kiến trúc này là một trong những chủ đề nóng nhất trong giới blockchain gần đây. Trong khi những người ủng hộ monolithic tin rằng một lớp nền tảng duy nhất là đủ, thì những người ủng hộ modular lại cho rằng đây là tương lai của ngành. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết để làm rõ sự khác biệt giữa hai mô hình

Trong kiến trúc nguyên khối, tất cả các nút trong mạng lưới phải thực hiện mọi tác vụ, từ xử lý giao dịch, lưu trữ dữ liệu cho đến tham gia vào cơ chế đồng thuận. Ngược lại, kiến trúc mô-đun giải quyết vấn đề này bằng cách phân tách từng chức năng, cho phép mỗi phần tập trung vào nhiệm vụ của riêng mình. Lớp thực thi có thể tối ưu cho tốc độ, trong khi lớp đồng thuận tập trung vào bảo mật và tính phi tập trung.

4 lớp nền tảng của một Modular Blockchain

Trái tim của kiến trúc mô-đun là sự phân tách các chức năng cốt lõi thành bốn lớp riêng biệt. Mỗi lớp đảm nhận một vai trò chuyên biệt, hoạt động độc lập nhưng phối hợp nhịp nhàng để tạo nên một hệ sinh thái mạnh mẽ và có khả năng mở rộng.

Lớp thực thi (Execution Layer)

• Chức năng: Xử lý giao dịch và thực thi smart contract. Đây là nơi người dùng tương tác trực tiếp bằng cách ký giao dịch hoặc triển khai hợp đồng thông minh.
• Hình mẫu tiêu biểu: Các giải pháp Rollups như Optimistic Rollups và ZK-Rollups là những ví dụ điển hình nhất cho lớp thực thi. Các dự án như Arbitrum, OP Mainnet và Starknet xử lý hàng triệu giao dịch ngoài chuỗi chính và sau đó tổng hợp lại bằng chứng để gửi về lớp thanh toán.

Lớp Khả dụng dữ liệu (Data Availability Layer)

• Chức năng: Đảm bảo rằng dữ liệu giao dịch đã được công bố và có thể truy cập được cho tất cả các bên tham gia mạng lưới để xác minh. Đây là một lớp bảo vệ quan trọng để ngăn chặn các bên độc hại che giấu dữ liệu giao dịch, qua đó bảo vệ tính toàn vẹn của hệ thống.
• Hình mẫu tiêu biểu: Celestia là dự án tiên phong trong lĩnh vực này, hoạt động như một blockchain L1 chuyên biệt, chỉ tập trung vào việc cung cấp khả năng khả dụng dữ liệu và đồng thuận. Nó cho phép các Rollups xây dựng trên Celestia xử lý các khối lớn hơn mà không cần các nút phải tải xuống toàn bộ dữ liệu, từ đó tăng khả năng mở rộng một cách phi tập trung.

Lớp Thanh toán (Settlement Layer)

• Chức năng: Là nơi các giao dịch đạt được tính cuối cùng (finality) và không thể đảo ngược. Nó đóng vai trò như một “toà án tối cao”, nơi các bằng chứng tổng hợp (bằng chứng Optimistic hoặc ZK-proof) từ các Rollups được gửi lên để hoàn tất giao dịch.
• Hình mẫu tiêu biểu: Ethereum mainnet hiện tại đang là lớp thanh toán cho phần lớn các Rollups. Mọi giao dịch trên Rollup, sau khi được xử lý, sẽ được gửi một bằng chứng đến Ethereum để chốt lại (finalized). Bitcoin cũng có thể được xem là một lớp thanh toán cho các giao dịch giá trị lớn, nhờ vào tính bảo mật và bất biến tuyệt đối của nó.

Lớp Đồng thuận (Consensus Layer)

• Chức năng: Chịu trách nhiệm về trật tự và tính bảo mật của mạng lưới. Nó đảm bảo rằng tất cả các bên tham gia đều đồng ý về một phiên bản duy nhất của sự thật, ngay cả khi có một số nút độc hại.
• Hình mẫu tiêu biểu: Cơ chế Proof-of-Stake (PoS) của Ethereum là một ví dụ điển hình. Sau sự kiện The Merge, Ethereum đã chính thức tách lớp đồng thuận (Beacon Chain) ra khỏi lớp thực thi cũ, tạo nên một kiến trúc mô-đun đầu tiên. PoS không yêu cầu phần cứng phức tạp như PoW, giúp giảm rào cản gia nhập cho các validator và từ đó tăng cường tính phi tập trung.

Tại sao Modular Blockchain là xu hướng tất yếu của tương lai?

Kiến trúc mô-đun không chỉ là một khái niệm thời thượng, mà còn là một bước ngoặt kiến trúc mang tính cách mạng, giải quyết những vấn đề cốt lõi mà blockchain nguyên khối đã và đang phải đối mặt.

• Giải quyết triệt để “Bộ ba nan giải”: Kiến trúc mô-đun giải quyết vấn đề bằng cách phân chia trách nhiệm. Các Rollups có thể xử lý hàng nghìn giao dịch mỗi giây mà không làm tăng tải lên lớp đồng thuận (Ethereum) hay lớp khả dụng dữ liệu (Celestia). Do đó, hệ thống có thể đạt được khả năng mở rộng cao mà vẫn duy trì tính bảo mật và phi tập trung ở lớp nền tảng.
• Chuyên môn hóa tạo hiệu suất vượt trội: Việc phân tách chức năng cho phép mỗi lớp tập trung làm tốt một việc duy nhất. Lớp thực thi có thể được tối ưu hóa cho tốc độ xử lý giao dịch, trong khi lớp thanh toán và đồng thuận có thể tập trung vào sự an toàn và tính cuối cùng. Điều này dẫn đến một hệ thống có hiệu suất cao hơn nhiều so với mô hình “một mình làm tất cả”.
• Linh hoạt và khả năng tùy chỉnh vô hạn: Modular blockchain mang lại cho các nhà phát triển sự linh hoạt chưa từng có. Họ có thể “cắm và chạy” (plug-and-play) các mô-đun khác nhau để tạo ra một blockchain tùy chỉnh phù hợp với nhu cầu cụ thể của dự án.

Góc nhìn nhà phân tích thách thức và tiềm năng

• Nhận định của nhà phân tích: Trong ngắn hạn, các blockchain nguyên khối như Solana vẫn sẽ chiếm ưu thế nhờ vào trải nghiệm người dùng tối ưu và hệ sinh thái đã phát triển. Người dùng phổ thông, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của thị trường, thường chưa quan tâm nhiều đến tính phi tập trung mà chỉ chú trọng vào tốc độ và chi phí. Tuy nhiên, về dài hạn, khi ngành công nghiệp phát triển và yếu tố phi tập trung trở thành ưu tiên hàng đầu, kiến trúc mô-đun sẽ là giải pháp chiến thắng.
• Thách thức và cơ hội: Modular blockchain vẫn còn ở giai đoạn rất sớm và sẽ cần nhiều năm để phát huy hết tiềm năng. Sự phức tạp trong phát triển và tính “chưa được thử nghiệm” rộng rãi là những thách thức không hề nhỏ. Tuy nhiên, đây cũng chính là cơ hội để các nhà phát triển tạo ra các giải pháp ngày càng ưu việt, thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo.
• Tương lai cho những ứng dụng thực tế: Blockchain đang vượt ra khỏi lĩnh vực tài chính, với những ứng dụng trong các ngành công nghiệp khác như logistics, chuỗi cung ứng, và thậm chí là AI. Ví dụ của VinFast sử dụng công nghệ blockchain để xác nhận quyền sở hữu xe điện là một bằng chứng cho thấy sự dịch chuyển này đang diễn ra. Kiến trúc mô-đun, với khả năng tùy chỉnh và mở rộng vô hạn, sẽ là nền tảng vững chắc để những ứng dụng tương tự phát triển mạnh mẽ.

Các hình mẫu tiêu biểu và xu hướng phát triển nổi bật

Để minh chứng cho những ưu điểm vượt trội của mình, kiến trúc mô-đun đang được hiện thực hóa bởi các dự án tiên phong, định hình tương lai của toàn ngành.

• Ethereum: chuyển đổi sang mô hình modular với PoS và Rollups.
• Celestia: blockchain chuyên cung cấp Data Availability.
• Avail: nền tảng DA cạnh tranh, hỗ trợ xây dựng blockchain tùy chỉnh.
• EigenLayer & EigenDA: hạ tầng bảo mật dựa trên Ethereum.

Xem bài viết gần đây: Tác động đáo hạn options Bitcoin và Ethereum, dự báo xu hướng thị trường

Kết luận

Modular Blockchain là bước tiến mang tính cách mạng, giải quyết hạn chế cố hữu của blockchain nguyên khối bằng cách tách biệt các lớp chức năng. Với ưu thế khả năng mở rộng, linh hoạt và tùy chỉnh, kiến trúc này được dự đoán sẽ định hình tương lai của Web3, DeFi và các ứng dụng blockchain trong đời sống. Dù còn ở giai đoạn đầu và tồn tại thách thức, Modular Blockchain đã chứng minh tiềm năng to lớn trong việc đưa công nghệ blockchain đến gần hơn với ứng dụng thực tế. Đây chính là nền móng cho thế hệ blockchain tiếp theo – nhanh hơn, rẻ hơn, an toàn hơn và phi tập trung hơn.

Cảm ơn bạn đọc!

LEARNINGCHAIN.VN